Câu chuyện kể mới nhất trên hành trình làm nghề của tụi mình, chính là hành trình tiếp cận với Pháp Lam. Một câu chuyện về những người trẻ, tìm về kỹ thuật xưa. Một hành trình không chỉ có những trải nghiệm tuyệt vời, mà còn đi kèm với những cú sốc giật gân.
Nội dung
MEN LẠNH – COLD ENAMEL JEWELRY
Năm 2021, EUNOIA ra mắt sản phẩm Vòng tay KẾT – một sản phẩm Văn hóa. Đây là lần đầu tiên tụi mình tìm hiểu về Trang sức tráng men – Enamel Jewelry. Tại thời điểm này, tụi mình tìm thấy Cold Enamel từ EUROTecniche – một Công ty có trụ sở tại Ý, qua một đơn vị nhập khẩu chất liệu chế tác trang sức tại Việt Nam.
Men lạnh là một hỗn hợp được tạo ra bằng cách pha trộn nhựa Epoxy chất lượng cao cùng với chất xúc tác phù hợp. Hỗn hợp này được pha chế thủ công một cách cầu kỳ, sau đó tráng lên nền kim loại bằng những dụng cụ phức tạp nhằm tạo ra lớp men mịn không bọt khí. Sản phẩm sau cùng sẽ được nung ở nhiệt độ khoảng 2-00-250 độ C để tạo ra hiệu ứng mong muốn.
Quá trình chế tác và hoàn thiện sản phẩm thủ công vô cùng cầu kỳ này đã giúp EUNOIA tạo ra được sản phẩm Vòng tay Kết – Sản phẩm được gửi dự thi và được Trưng bày tại Triển lãm Mỹ thuật Ứng dụng toàn quốc tại Hà Nội năm 2022.
Vòng tay Kết được Trưng bày tại Triển lãm Mỹ thuật Ứng dụng toàn quốc tại Hà Nội năm 2022.
PHÁP LAM HUẾ – HOT ENAMEL – VITREOUS ENAMEL JEWELRY
Năm 2025, để đáp ứng được nhu cầu từ một vị khách hàng khó tính, tụi mình lại một lần nữa, bắt đầu tìm hiểu và nghiên cứu chất liệu tráng men trên trang sức. Lúc này, tụi mình từng bước đi vào hành trình tiếp cận với Pháp lam Huế – một di sản có giá trị đặc biệt, không hề thua kém bất kỳ di sản nào mà triều Nguyễn (1802 – 1945) để lại cho đất Cố đô.
Pháp Lam Huế – là một Kỹ thuật tráng men có nguồn gốc từ châu Âu, được truyền vào Trung Quốc, sau đó vào Việt Nam qua các thương nhân. Dưới triều Nguyễn, Pháp lam Huế nổi tiếng với những sản phẩm độc đáo, mang đậm dấu ấn của nghệ nhân Việt Nam. Với Pháp Lam Huế, chất liệu men (Enamel) lúc này là một hỗn hợp thủy tinh nghiền mịn (frit), thường có thành phần borosilicate kiềm. Màu sắc của men được tạo ra bằng cách thêm các oxit kim loại khác nhau.
Trong những năm gần đây, nhiều nhà nghiên cứu và nghệ nhân đã nỗ lực khôi phục nghệ thuật Pháp Lam Huế. Cùng với sự hỗ trợ của các đơn vị báo chí, truyền thông đã góp phần khôi phục và phát triển kỹ thuật chế tác đặc biệt này, cũng như mang Pháp Lam đến gần với đời sống hiện đại hơn.
Nhẫn cưới tráng men – Sản phẩm được thiết kế và sản xuất bởi EUNOIA JEWELRY
Với màu sắc tươi sáng, họa tiết tinh xảo và kỹ thuật chế tác đặc biệt, Pháp Lam Huế đã trở thành “báu vật vô giá” của văn hóa Việt Nam, được UNESCO công nhận là một phần của Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1993.
CÁC PHƯƠNG PHÁP TRÁNG MEN
- Kháp ti pháp lam (Cloisonné): Là kỹ thuật cổ điển nhất, trong đó các sợi kim loại mỏng được uốn cong để tạo thành đường viền và vách ngăn trên bề mặt kim loại. Các khoảng trống giữa các vách ngăn này sẽ được lấp đầy bằng men màu.
- Họa pháp lam (Painted Enamel): Kỹ thuật này cho phép nghệ nhân vẽ trực tiếp lên bề mặt kim loại đã được phủ một lớp men nền.
- Tạm thai pháp lam (Champlevé): Kỹ thuật này liên quan đến việc chạm khắc hoặc đào các rãnh trên bề mặt kim loại, sau đó lấp đầy men vào những rãnh đó.
Kỹ thuật pha men thủy tinh trước khi tráng
KỸ THUẬT LOANG MÀU – OMBRE MÀU PHÁP LAM
Các màu Men trang sức khác nhau có thể được pha trộn để tạo ra một màu mới, giống như cách người ta làm với sơn. Tuy nhiên, vẫn có điểm khác biệt khiến kỹ thuật Loang màu trong nghệ thuật Pháp Lam trở thành một thách thức đối với nghệ nhân tráng men.
Men trong Nghệ thuật Pháp Lam là một hỗn hợp thủy tinh nghiền mịn (frit), thường có thành phần borosilicate kiềm. Màu của men có được bằng cách bổ sung các khoáng chất khác nhau, thường là các oxit của các kim loại như coban, praseodymi, sắt, hoặc neodymi. Bản chất của hỗn hợp này bao gồm: các hạt thủy tinh nhỏ và các hạt oxit kim loại tạo màu có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Trong quá trình pha trộn, một số oxit kim loại có thể không tan trong thủy tinh, dễ dàng làm lộ rõ những hạt men màu lẫn lộn với nhau.
Các hạt màu lẫn lộn, không tan trong hỗn hợp
Để có thể loang màu một cách nhẹ nhàng, hỗn hợp men cần được ray mịn nhiều lần, sau đó pha với nhau để tạo ra nhiều tỷ lệ hòa trộn giữa 2 màu. Sau cùng, chia nhỏ phần loang màu thành từng đoạn ngắn và bắt đầu đổ men màu tương ứng.
Sự phức tạp trong pha trộn màu, cùng với các công đoạn phức tạp trong quá trình tráng men đã làm cho kỹ thuật loang màu trở thành thử thách đối với nghệ nhân tráng men trang sức.
Bên trên là Đôi nhẫn được Thiết kế và Sản xuất bởi EUNOIA – Một sản phẩm Pháp Lam được làm bằng Kỹ thuật tráng men loang màu, đã khiến Đôi nhẫn trở thành một Thiết kế đặc biệt trên hành trình theo đuổi và gìn giữ các giá trị văn hóa cốt lõi của thương hiệu. Một sản phẩm nghệ thuật thủ công không chỉ kể câu chuyện của riêng bạn, mà còn là câu chuyện của văn hóa, của dân tộc Việt Nam.
TRANG SỨC THỦ CÔNG ĐỘC BẢN
Có thể nói, từ thất truyền, đến nay, Pháp Lam đã phần nào được khôi phục lại. Mặc dù chưa thể nói đây có là đúng là Pháp Lam Huế nguyên bản hay không, nhưng chắc chắn rằng sự nỗ lực và đam mê của người trẻ đã phần nào mang di sản nghệ thuật đặc sắc của Cố Đô xưa trở lại với đời sống ngày nay trong hình hài hiện đại.
NỖ LỰC PHỤC DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN PHÁP LAM
Rong ruổi trên hành trình tìm hiểu về Pháp Lam, tụi mình có duyên được gặp gỡ với nghệ nhân Trương Thanh Tùng – người sáng lập Lam Sắc – Lam Việt Họa Sắc.
Anh Trương Thanh Tùng đang thực hiện tráng men tại xưởng nhà mình
Sau nhiều năm tìm hiểu và khôi phục Pháp Lam, Tùng đã tạo ra nhiều tác phẩm Pháp Lam của riêng mình và gây dấu ấn đặc biệt trên Bản đồ Sản phẩm nghệ thuật thủ công Việt Nam. Đồng hành cùng EUNOIA trên hành trình nghiên cứu và sản xuất Pháp Lam, anh còn cho thấy nỗ lực trong việc đào tạo và tìm kiếm những người trẻ có cùng đam mê, mong muốn đưa loại hình Nghệ thuật Di sản Việt vươn tầm thế giới.
Còn Văn hóa là còn Dân tộc
Với tinh thần luôn theo đuổi và gìn giữ những giá trị văn hóa cốt lõi, EUNOIA vinh hạnh được đồng hành cùng Nghệ nhân Trương Thanh Tùng. Để mỗi sản phẩm thủ công không chỉ là câu chuyện của riêng bạn, mà còn là câu chuyện của văn hóa, của dân tộc Việt Nam.
